نگارنده در این مجموعه بر آن است تلاطم روحی و حالات عرفانی مولانا محمد بلخی را شرح و تفسیر نماید و طی آن به تبیین پاره ای از حکایات مثنوی اهتمام می ورزد . “عبدالکریم سروش “در پیش گفتار کتاب خاطر نشان می کند” :این کتاب شرح جهش جانانه و جنون آمیز جان جوانمردی است که پیش از آن که صبح معرفت از مشرق سرش بردمد و شمس عشق در افق اقبالش طالع شود…زاهدی با ترس و سجاده نشینی باوقار … بود و وقتی در چنگال شیری شیخ گیر افتاد و دولت عشق را نصیب برد، زنده ای خندان، عاشقی پران ….و آفتابی بی سایه شد و این همه را وامدار آن بود که دلیرانه و کریمانه و فارغ از بندگی و سلطنت و شریعت و ملت تن به قضای عشق داد و پا در قماری عاشقانه نهاد .”این کتاب در واقع مجموعه سخنرانی های نامبرده در باب مولوی و اندیشه اوست که با تاویلی از چند حکایت مثنوی درهم آمیخته است . “قمار عاشقانه “نخستین مبحث کتاب است که طی آن اندیشه های مولانا در قالب “عرفان عاشقانه “بررسی و ارزیابی می شود” .مولوی و تصوف عشقی”، غم عاشقی و خنده معشوقی”، “خنده نمکین خداوند”، “شمس و مولانا”، “تاویل در مثنوی”، “حسین بن علی و جلال الدین رومی”، “قصه موسی و شبان و رازهای نهان”، “دریا و آفتاب در شعر مولوی “و “دستان معاویه و ابلیس “از دیگر مباحث این کتاب به شمار می آیند .