سال‌های 329-260 هجری که در میان شیعیان با نام دوره‌ی غیبت صغری شناخته می‌شود، بدون تردید، سخت‌ترین و بحرانی‌ترین دوره در تاریخ تشیع امامی بود. بدین‌ترتیب که امام حسن عسکری (ع) در سال 260 هجری درگذشت بدون آن که جانشین ایشان در میان توده‌ی مردم شناخته شده باشد. در نتیجه جامعه‌ی شیعه به خصوص در عراق، ناگهان خود را با اختلافات بزرگی مواجه یافت. این امر به نوبه‌ی خود، موجب درگیری‌های درون‌گروهی، تغییر مذهب بسیاری از پیروان مکتب تشیع امامی و پیدایش فرقه‌های منحرف متعدد در میان شیعیان شد. این وضعیت گروه‌های دیگر مانند معتزله و زیدیه را نیز تشویق کرد که با شدت بیش‌تر به مبانی سنتی عقیده‌ی تشیع حمله کرده و آن را مورد انتقاد قرار دهند. استمرار اختلافات داخلی در میان جامعه‌ی شیعی بر سر برخی مسائل زیربنای عقیدتی (مانند اعتبار یا عدم اعتبار عقل و استدلال برهانی در شریعت، نیز طبیعت مقام امامت و حدود علم و قدرت امام) به بحرانی کردن وضعیت دامن زد. افزون بر این فشارهای سیاسی که اندکی بیش از یک دهه‌ی پیش در روزگار متوکل عباسی به اوج خود رسید، و پس از آن هم تا اواخر دوره‌ی غیبت صغری کم و بیش ادامه داشت بر تشنج موجود می‌افزود. متکلمان شیعه در آن دوره دو وظیفه‌ی دشوار دفاع از مکتب تشیع و عرضه‌ی تحلیل‌ها و تفسیرهای جدید از مبانی بنیاد آن را برعهده داشتند. در این دوره که نزدیک به یک قرن به طول انجامید به تدریج مکتب تشیع (شیعه‌ی دوزاده‌امامی) تکامل یافت. کتاب حاضر تلاشی است در راستای روشن ساختن برخی جنبه‌های این فرآیند تکاملی و نقش متکلمان شیعی دوره‌ی غیبت صغری در تحکیم و تکمیل مبانی اعتقادی شیعه.