داریوش اول یا داریوش بزرگ (485-521 ق م) هخامنشی پسر ویشتاسب است. عمده ترین ماخذ تاریخ سلطنت وی، کتیبه های او ـ مخصوصا کتیبۀ بزرگ بیستون ـ است. داریوش به یاری شش تن از نجبای ایران، گوماتا را دستگیر و مقتول کرد و به سلطنت نشست. شورشیان و گردن کشان داخلی را نیز شکست داد. در حدود 520 و 519 ق . م همۀ شورش ها فرو نشست و داریوش بر سراسر امپراتوری ایران استیلا داشت. وی برای جلب قلوب مردم مصر به آن دیار سفر کرد. هم چنین در حدود 512 ق . م اقدام به جنگ با سکاها کرد. لشکر عظیم ایرانی ها از تنگۀ بوسفور گذشتند و تراکیای شرقی را مطیع ساختند و از دانوب عبور نمودند. هدف از این لشکرکشی ظاهرا برقرار کردن امنیت در مرزهای شمالی امپراتوری بود، ولی اجرای آن احتمالا مبنی بر اطلاعات جغرافیایی نادرست بود، زیرا نتیجه ای از آن لشکرکشی حاصل نشد و داریوش پس از چند هفته پیش روی در استپ های روسیه ناگزیر بازگشت. در زمان داریوش، هند غربی نیز ضمیمۀ ایران شد. از مهم ترین وقایع سلطنت داریوش، شورش شهرهای یونیا درمقابل حکومت ایران (حدود 500 ق. م) است که منجر به جنگ های مدی گردید و آغاز آن از جانب یونانیان بود. در لشکرکشی اول، کاری از پیش نرفت؛ در لشکرکشی دوم ایرانیان در ماراتون شکست خوردند (490 ق. م) پیش از آنکه داریوش اقدام به سومین لشکرکشی کند، شورشی در مصر روی داد (486 ق. م) و توجه داریوش به آن سو معطوف شد، ولی در راه درگذشت و پسرش، خشایارشای اول، جانشین وی شد و جنگ های مدی را ادامه داد. داریوش یکی از بزرگ ترین فرمانروایانی است که از مشرق زمین برخاسته اند. وی سیاستمدار و سازمان دهنده ای بزرگ بود که در زمان سلطنت وی امپراتوری هخامنشی استحکام یافت. هم چنین جنگ های او به منظور مستحکم کردن مرزهای امپراتوری ایران بود؛ به همین دلیل قفقاز را تحت استیلای ایران درآورد و با سکاها جنگید.