کتاب حاضر، اولین جلد از سری مجموعه نقد حال است که در حقیقت نگاهی ژرف و محققانه به نوع مواجه حضرت مولانا با میراث فرهنگی و فکری خودش را موردبررسی قرار داده و بعد وارد زندگی و حیات و نقد آثار و اندیشه‌های حضرت مولانا شده است. این کتاب به بازشناسی و مقدمه پیشینه عرفانی مولانا و شخصیت‌های مطرح و تأثیرگذار پیش از مولانا می‌پردازد. پیشینه عرفان و تصوف مولانا، تاریخ عرفان اسلامی، اصالت تفکر در عرفان اسلامی، رابعه عدویه، بایزید بسطامی، حلاج، احمد غزالی، فرق فیلسوف و عارف در دیدار ابوعلی سینا و ابوسعید، شناخت عرفان از دیدگاه عرفای اسلامی، تعریف عرفان از دیدگاه عرفا برخی از محورهای مورد بحث در این کتاب هستند.