در پژوهش حاضر، استاد شهید مرتضی مطهری، تاثیر و تاثر دو مقوله ـدین اسلام و فرهنگ و ملیت ایرانی را بر یکدیگر بررسی و تبیین کرده است .در بخش اول کتاب دیدگاه اسلام نسبت به ملیت و رویکرد تاریخی ایرانیان به اسلام بررسی می شود .بخش دوم به تبیین و تشریح خدمات اسلام به ایران اختصاص دارد و در بخش سوم از خدمات ایران و ایرانیان به اسلام سخن به میان آمده است .از جمله مباحث مهم بخش سوم بررسی نقش ایرانیان در ((فلسفه و حکمت)) و ((عرفان و تصوف)) اسلامی است .بخش پایانی کتاب به فهرست آیات، احادیث، اشعار فارسی و عربی، فهرست اعلام اختصاص دارد.