توصیفی کلی از تاریخ تمدن و فرهنگ اسلامی و ویژگی های آن و نیز مفاد آموزه های مندرج در آن است. در ابتدای این کتاب به بیان رابطه بین فرهنگ و تمدن پرداخته شده و عوامل مؤثر در زایش و اعتلای تمدن ها اعم از عوامل انسانی، دینی، مادی و فرهنگی بیان شده است. آن گاه نویسنده به ویژگی های فرهنگ و تمدن اسلامی و عوامل پیدایش آن اشاره کرده و عواملی همچون: محتوای آموزه های دینی، سادگی آن ها، جامیعت آن ها، جاودانگی آن ها، فطری بودن و طبیعی بودن این آموزه ها و نهضت ترجمه را در رشد فرهنگ و تمدن اسلامی بررسی کرده است. نویسنده در همین راستا به نقش اهل بیت(ع) در پیدایش و گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی اشاره کرده و شکوفایی علوم اسلامی و غیر اسلامی در زمینه های مختلفی همچون: قرائت، تفسیر، حدیث، فقه، اصول فقه، کلام، ریاضیات، نجوم، فیزیک، مکانیک، طب، کیمیا، فلسفه، منطق، تاریخ و تاریخ نگاری، جغرافیا و ادبیات بررسی کرده است. در ادامه وی به ظهور تشکیلات سیاسی، اقتصادی، قضایی و هنری در تاریخ تمدن و فرهنگ اسلامی پرداخته و تأثیر تمدن اسلامی بر تمدن غرب را در گسترش علومی مانند: پزشکی، جغرافیا، نجوم، هنر، علوم عقلی و معماری بررسی کرده است. بیان عوامل احیاء و سقوط تمدن]ها، از مباحث پایانی این نوشتار است.