هسته مرکزی این مناظره، جدالی میان سرشت پیشرفت و نتیجه گیری از روی بصیرت است. استیون پینکر و مت ریدلی، بر روندهای مساعد پس از جنگ در زمینه هایی مثل آشتی جویی، بهداشت و رفاه تمرکز می کنند. آن ها بر این باور هستند که با توجه به نوآوری های سریع و گسترده در «چیزها»، «قوانین» و ابزار»، این ها دلیل خوبی هستند که باور کنیم روندها می توانند پایدار باشند. مالکوم گلدول، معتقد است کسی نمی تواند این پدیده ها را به روشی دیگر بسنجد، مگر بداند چه روش ها و روندهای دیگری دخالت داشته اند و حتی به وجود خواهند آمد. گلدول همچنین عمیقاً به هر کوششی در برنامه ریزی برای آینده، مشکوک است. نویسنده به صورت چشمگیری پیشرفت را مخالف حکمت و دانش تعریف می کند. او اساساً درباره بشریت، دیدگاه تیره وتاری دارد و استدلال می کند که بدبینی در باب آینده، تضمینی حیاتی برای روبه رو شدن با پیشامدهای قریب الوقوع است.