موضوع این کتاب، داستانی عرفانی از قرن ششم، اثر ابن سینا است. «حی بن یقظان» (زندة بیدار) داستانی رمزی است که با راهنمایی پیر (فرشته راهنما) آغاز می شود. پیر یا سالک، از گذشتن از این عالم و صعود به عالم دیگر سخن می گوید، سخن از افلاک و سیارات و بروج می شود و سفر روحانی آغاز می گردد. بعد از افلاک به عالم تحت القمر و مادّه و صورت و بعد به جماد و نبات و حیوان و سپس به نفس حیوانی و قوای آن می رسد. سرانجام سخن از نفس انسانی و قوای آن به میان می آید. سالک باید از شهرهای مختلف که مراتب نفس است گذر کند تا به جایگاه و وطن اصلی و حقیقی روح برسد. در این مسیر، پیر موانع گوناگون و مراحل دشوار سفر را توصیف و شرایط عبور را بیان می کند تا سالک از این منزل غریب یعنی مغرب زمین، به سوی مشرق حرکت کند.