نویسنده در این کتاب طی ده فصل ماهیت و فلسفه “تجدد” در ایران را بررسی می کند. وی نخست مقوله نوگرایی در ایران را به دو جریان متفاوت و جدا از هم تقسیم می کند. یکی تحول و نوزایی بومی و محلی که از آن به نام “تجدد” یاد می کند و دیگری نوزایی و تحولی که در پی ورود مغرب زمین به ایران مطرح شده و “مدرنیته” یا “مدرنیزاسیون” نامیده می شود. او معتقد است تحولات ایران را باید در مقایسه با این دو جریان سنجید. نویسنده در بررسی خود اندیشه اصلاح طلبی دینی، نهضت های اسلامی، تلاش های اصلاحی شخصیت هایی چون عباس میرزا، قائم مقام فراهانی و امیرکبیر، صاحبان اندیشه های جدید و مروجان اندیشه های مترقی مانند محمد علی فروغی، افضل الملک و سید جمال الدین اسد آبادی را بر پایه میزان پیوند تجدد با مدرنیته مورد بحث قرار داده و در پایان، معتقد است “تاریخ استعمار در ایران، از خودبیگانگی، آشفتگی های فکری و سیاسی و بخشی از انحطاط تاریخی جامعه ایران به غلبه سطوح و درجات بالاتر مدرنیته نسبت به تجدد باز می گردد و نهضت های اسلامی، هر یک با وقوف به این صورت مسئله و نیز با تقویت هر یک از اندیشه ها، مبانی و اصول تجدد و هویت ملی، در حقیقت به آسیب شناسی و بحث در این مورد پرداخته اند”. مولف سرنوشت مشروطیت، نهضت ملی شدن صنعت نفت و ماجرای روشنفکری در کنار اندیشه دینی را از منظر یاد شده به بحث گذاشته است. عناوین فصول دهگانه کتاب از این قرارند: “فلسفه تجدد و ماهیت تاریخی آن در ایران”، “تجدد ملی و مدرنیته در تعامل فکری ـ تاریخی ایران و اروپا”، “طرح تجدد ایران میرزا تقی خان امیرکبیر و ذهنیت تاریخی و صورت مسئله امروز ما”، “بازیابی تمدن اسلامی در عصر مشروطیت و “نسبت” آن با طرح عالم جدید غرب”، “نقد فلسفه عرفی سازی نهضت ملی نفت و فقدان بازیابی خودآگاهی تاریخی”، “ضرورت “نقد نسبت ها” و تصحیح “صورت سازی” وجود تاریخی ما”، “اصلاح طلبی غربی و فلسفه تجدد ایرانی (آزادی خواهان مقدس و زمانه نامقدس)”، “شهر خدا” (تصرف فقیهان شیعه در جوهر فلسفه سیاسی غرب)”، “ماهیت اصلاح طلبی در ساحت اندیشه (غرب مسیحی ـ غرب سکولار ـ تشیع و سایر مذاهب اسلامی)” و “دو سطح تحلیل تاریخ تحولات ایران (اصول اندیشه تعالی در نقد اندیشه ترقی). کتاب با نتیجه گیری و فهرست منابع به پایان می رسد.