کتاب حاضر، مجموعه سخنرانی های دکتر زرین کوب در موسسه ی روابط بین المللی وابسته به وزارت خارجه است که در فاصله ی سال 55-1354 ایراد شده است. مطالب این مجموعه از آغاز تاریخ ایران تا عصر قاجار را دربرمی گیرد. نویسنده پس از بحث درباره ی کلیات تاریخ ایران و معرفی منابع موجود” به تحقیق و بررسی در اصل و منشا نژاد آریا می پردازد. سکونت قبایل آریایی در فلات ایران و تشکیل نخستین حکومت های آریایی موضوع فصل بعدی است. در این فصل هم چنین از اساطیر ایرانی و مذهب زرتشت سخن می رود. در فصل بعد ابتدا بخشی درباره ی تاریخ نویسی و نقد و معرفی منابع مطرح می شود. در ادامه از اقوام شرقی ایران هم چون تورانیان (در حماسه ی ملی) و همسایگان شرقی ایران در دوران تاریخی هم چون هیاطله (هون های سفید)، ترکان و.. فصل پنجم به اقوام غربی فلات ایران و تشکیل حکومت به وسیله ی مادها اختصاص دارد. در فصل ششم به قوم پارس و ایجاد شاهنشاهی هخامنشی به وسیله ی آن ها پرداخته می شود. در فصل هفتم و هشتم فراز و فرود حکومت هخامنشیان و سقوط نهایی آن ها به دست اسکندر مقدونی و هم چنین حکومت جانشینان اسکندر (سلوکیان) بر ایران بررسی می شود. دو فصل بعد به ترتیب به حکومت اشکانیان (پارتیان) و ساسانیان اختصاص دارد. موضوع فصل های یازدهم و دوازدهم، مشکلات و علل ضعف و انحطاط ساسانیان، سقوط این سلسله و تسلط اعراب بر ایران است. شکل گیری حکومت های ایرانی چون طاهریان و صفاریان در شرق و نفوذ و تسلط ترکان در دستگاه خلافت عباسی در فصل های بعدی بررسی می شود. تاریخ ایران از تشکیل حکومت ترکان سلجوقی تا آمدن مغولان به ایران در فصل پانزدهم به اختصار بیان می گردد. مطالب فصل شانزدهم در ارتباط با مقدمات ایجاد حکومت صفویه و تشکیل مذهب شیعه در ایران است. اضمحلال صفویان و روی کار آمدن نادر افشار و سپس خاندان زندیه و در ادامه به قدرت رسیدن قاجارها مطالب دیگر فصول کتاب را تشکیل می دهد. در انتها نیز جدول راهنمای وقایع مهم ایران آورده شده است.