بهره گیری از عقل و نقل در استنباط فروع دین، از سوی فقهای شیعه امری آشکار و روش مند است؛ آنان برای دسته بندی روایات و شناخت راه های صحیح استنباط احکام شرعی و فهم ضابطه مند از روایات به علم “اصول فقه” اهتمام جدی داشتند. هرچند در سده های اخیر از سوی برخی علمای شیعه با عنوان “اخباری گری” در خصوص قلمروی عقل و حتی حجیت قرآن بی مهری صورت گرفت و آنان فقط با اکتفا به ظاهر روایات، دستورهای دینی را بیان می کردند، اما قلمروی انحصاری عقل در اصول کلی اعتقادی و راه شناخت مباحث اعتقادی، تا یک قرن پیش تقریبا مورد اتفاق بود. تا این که با هجرت آیه الله میرزا مهدی اصفهانی (1203-1365 هـ . ق) از نجف به مشهد، دیدگاه تازه ای مطرح و سیر جدیدی آغاز شد تا معارف دینی را خالی از شائبه های خارج از دین، به ویژه فلسفه و عرفان عرضه کند؛ با این تلقی که فلسفه، عرفان و… ریشه ی یوانی دارد و سبب التقاط معارف دینی می گردد. این بینش بعدها توسط شاگردان وی از جمله شیخ محمود تولایی (حلبی) گسترش یافت و به تدریج بر حوزه ی علمیه ی خراسان سایه افکند. و نام مکتب تفکیک بر این مشرب نهاده شد. بر اساس نظریه ی تفکیک ما باید همه ی معارف و دانش ها را از قرآن و احادیث بگیریم و اخذ دانش از غیر از مذهب اهل بیت، جایز نیست. نگارنده در کتاب حاضر که مستند به منابع دست اول نظریه ی تفکیک، به ویژه تقریرات مرحوم شیخ محممد تولایی (حلبی) از درس های استاد خویش، میرزامهدی اصفهانی، می باشد. کوشیده است تا این موضوع را از جنبه های گوناگون معرفت شناسی، هستی شناسی، خداشناسی، معرفت نفس و معادشناسی بررسی کند.