در اين کتاب نگارندگان سعي کرده‌اند تاريخ عرفان اسلامي در ايران و سرگذشت جماعت‌ها و گروه‌هاي عرفاني و اهل معنا را به‌قدر توان روشن کنند. کتاب حاضر کوششي است براي معرفي جريانات معنوي – عرفاني مختلف در ايران از ابتداي شکل‌گيري آن‌ها تا پايان سده پنجم و متمايز ساختن آن‌ها از تصوف، يعني جرياني که در سده پنجم به اوج و شکوفايي خود رسيده و البته در سير پرفرازونشيب خود هم جهات مثبت داشته است و هم جهات منفي.