کتاب حاضر با رویکردی تحلیلی تاریخی در 9 بخش از ابعاد، مبانی، مراحل شکل‏گیری و توسعه تمدن اسلامی و ادوار مختلف آن بحث کرده و ضمن بررسی مفاهیم عنوان کتاب، از ماهیت و ساختار تمدن اسلامی و دوران اوج و افول آن سخن می‏گوید. عناوین این بخشها که گویای دامنه و محدوده پژوهش حاضر است، عبارتند از: کلیات، تمدن اسلامی، نهضت علمی در تمدن اسلامی، نهادهای آموزشی در تمدن اسلامی، هنر در تمدن اسلامی، تأثیر تمدن اسلامی بر تمدن غرب، ضعف و انحطاط تمدن اسلامی، ظرفیت‏های موجود در جهان اسلام و انحطاط معنوی دنیای مدرن. در پایان هر بخش پرسشهایی به منظور خودآزمایی دانشجویان ارائه شده است.