کتاب حاضر در خصوص کلام و تاریخ به صورت درس گفتار و متن آموزشی تهیه و به رشته تحریر درآمده است. این پژوهش ابتدا به تعریف تاریخ کالم و نسبت تاریخ کلام با دانش تاریخ و دانش کلام و روش های مختلف مطالعات تاریخ کلام را آورده و تاریخچه پیدایش علم کلام را واکاوی نموده و مراحل تطور کلام اسلامی را مورد تحلیل قرار می دهد. نگارنده در ادامه کلام غیر امامیه را در دوران نظریه پردازی و کلام اهل سنت را از قرن چهارم تا نهم و همچنین کلام امامیه، ریشه ها و نخستین جوانه ها را موردبررسی قرار می دهد. در پایان نوشتار پیش رو کلام امامیه را در دوران انحطاط (مدرسه کلامی اصفهانی) ذکر کرده و کلام امامیه را در دوران معاصر مورد ارزیابی قرار می دهد. مبحث کلام امامیه، دوران شکل گیری جوامع کلامی (مدرسه کلامی بغداد) در این مجموعه از جستارهای حائز اهمیت می باشد.