تصوف اسلامی تحت تأثیر زمینه های نظری، عملی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شکل گرفت. مکتب زهد با گریز از دنیا و مؤلفه های خوف، فقر و توکل آغاز شد و با تغییر شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به مکتب کشف و شهود منجر شد. معرفت، کشف و شهود و فنا و بقا، مهم رین مؤلفه های این مکتب به شمار می روند. مکتب وحدت وجود یکی دیگر از نقاط عطف در عرفان اسلامی است. در پژوهش حاضر ابتدا به عوامل پیدایش تصوف اسلامی اعم از نظری، اجتماعی و سیاسی نگاهی اجمالی شده و پس از آن مؤلفه های تشکیل دهنده نخستین مکتب تصوف شرح داده شده است. سپس عوامل مؤثر در تحول مکتب زهد به مکتب کشف و شهود بررسی شده است.