بررسی و تحلیل ظرفیت ها، امکانات و قابلیت های جریان های موجود در حوزه علمیه و نهاد روحانیت در بنای تمدن اسلامی است و به «جریان شناسی روحانیت» بر حسب فهم آنان از «مدرنیته» و تبعا موضعی که در قبال تمدن غرب اتخاذ می کنند، پرداخته است. این بررسی با تاکید بر جریان های فکری ـ سیاسی حوزه علمیه قم پی گیری شده و الگوی امام خمینی(ره) در تمایز نهادن میان مدرن شدن و نفی غرب زدگی را نیکوترین چشم انداز روحانیت در تعامل با تجدد و تمدن غرب و مبنای تمدن اسلامی تفسیر می نماید. جریان اول موجود در حوزه، جریانی است که در برابر مدرنیته مقاومت نموده و به نوعی کلیت آن را به چالش می کشاند و خود، چند طیف فکری را شامل می شود. جریان دوم، جریانی است که تفکر دینی و کنونی حوزه های علمیه را به علت ابتنایش بر منقولات روایی ناکارآمد دانسته و می کوشد با نگاهی نقادانه و خردورزانه به میراث اسلامی، دین را عصری نماید. جریان سوم نیز در قبال پاره ای از جنبه های غرب گرایی می ایستد و به هم نهادی برخی از ارکان دینی با نهادهای تجدد پرداخته است.