این بخش از دفترهای فلسفی گرامشی، شامل دو بخش است. بخش اول، چند شاخص مقدماتی با طرح مفاهیم رویکرد تاریخی گرای مارکسیستی درباره فعالیت فلسفی آغاز می شود. این رویکرد، فعالیت فلسفی را تأمل نقادانه سازمان یافته درباره شکل های موجود اندیشه و ارتباط آن ها با جهان واقعی پدید آورنده ی این شکل های اندیشه می داند. بخش دوم؛ مسائل فلسفه و تاریخ، شامل تعدادی یادداشت از دفترها هست که می پردازند به کاربست تلقی گرامشی از فلسفه به منزله یک فعالیت انتقادی – عملی در مسائل برآمده از فلسفه عصری که او در آن می نوشت. چارچوب مفهومی مورد انتقاد گرامشی، به طور عمده ایده آلیستی است و در نگاه اول، ممکن است به نظر برسد که کار او، مبنا قرار دادن این چارچوب مفهومی و اصلاح و برگرداندن اصطلاحات آن در جهتی مارکسیستی است.