کتاب حاضر، نگاهی است کلی بر خصوصیات عمومی جوامع ایرانی پیش از تاریخ، آمدن آریایی‌ها به فلات ایران، تشکیل دولت و ملت، شکل‌پذیری تاریخی اجتماعات ایرانی، فرهنگ روستا، مشخصه‌های فرهنگی زندگی شهری و عشایری، ادغام‌پذیری، نهاد خانواده، طبقات اجتماعی، مشروعیت سیاسی ـ اجتماعی حکام، روابط شاه با جامعه، مقاومت‌های ملی، عیاران، خانقاه‌ها و مجامع اهل طریق، خصوصیات فرهنگ و تمدن ایرانی سلسله‌ها و اقوام و نژادها .فصل پایانی کتاب را می‌توان نوعی جمع‌بندی از فصول گونه‌گون کتاب دانست .نویسنده عمده‌ترین خصوصیات روح ایرانی این را چنین معرفی می‌کند” :پیوستگی، جاذبه و دافعه، قابلیت تلفیق و تطبیق با امور و اتفاقات غیر مترقبه، ترقی‌خواهی، خصیصه اطاعت از روسا، اخلاقی ماندن، مذهبی بودن، قهرمان دوستی، و جمال‌گرایی .”