در هر تمدنی که انسجام فرهنگی معرفتی وجود داشته باشد آن تمدن باقی خواهد ماند. پس می توان گفت که انسجام معرفتی، ملاکی برای ظهور و اوج و سقوط تمدن است. انسجام فرهنگی معرفتی بین حوزه های معرفتی مثل هنر و ادبیات و فلسفه و علم و فرهنگ عامه و دین باید برقرار شود تا نظریه های عام و انتزاعی در سطوح مختلف تولید شود. این نظریه ها راه فراز انسان از محدودیت های جهان مادی است. این نظریه ها در نهایت باید به عالم فرهنگ عامه وارد شوند تا بتوانند در کل جامعه گسترش بیابد. پس اگر انسجام فرهنگی و معرفتی وجود داشته باشد، تمامی این حوزه های معرفتی همدیگر را تغذیه خواهند کرد و به یک دیگر مدد خواهند رساند. اما در جامعة دورة صفویه که علم آن چنان غلبه ای نداشت، فلسفه توانست مرجع معرفتی و فرهنگی شود. در همة این سطوح، دین دخالت داشت و در تقابل با حوزه های معرفتی دیگر یعنی فلسفه، ادبیات و هنر و فرهنگ عامه بود. در دوران صفویه راه ادبیات، هنر و فلسفه از فرهنگ عامه جدا شد چون ارتباط بین آنها و جامعه و مردم بریده شده بود. پس آنها راه انتزاع را در پیش گرفتند و سبک های انتزاعی در هنر و ادبیات و نظریه های بسیار انتزاعی تر در فلسفة صدرایی به وجود آمد. کتاب حاضر در سه فصل این عناوین را شامل می شود: مردم شناختی عهد صفویه؛ علل نازایی علوم تجربی در ایران؛ و علل بومی نشدن علوم تجربی وارداتی از غرب.