در این نوشتار، ترجمه باب های چهار تا ششم مقدمه ابن خلدون فراهم آمده است. باب چهارم “درباره دهکده ها و شهرهای بزرگ و کوچک و همه اجتماعات شهرنشین و کیفیات و احوالی که در آنها روی می دهد .”این باب از 22فصل تشکیل شده، گزیده ای از عناوین فصول آن بدین قرار است” :دولت ها پیش از به وجود آمدن شهرهای بزرگ و کوچک تشکیل می یابند و تاسیس شهرها پس از پدید آمدن پادشاهی است”، “اموری که مراعات آنها در بنیان نهادن شهرها لازم است”، “مساجد و بیوت بزرگ جهان”، “مبادی ویرانی شهرها”، “ارزاق و کالاهای شهرها”، “بدست آوردن و تکثیر املاک و اراضی مزروعی و چگونگی سود بردن از آنها”، “شهرنشینی و حضارت نهایت عمران و پایان دوران آن است و همچنین حضارت فساد و تباهی آن را اعلام می دارد”، “در شهرها هم عصبیت وجود دارد و برخی از آنها بر دیگری غلبه می یابند .”باب پنجم” :در معاش (اقتصاد) و راه های کسب آن از قبیل پیشه ها و هنرها و کیفیاتی که در این باره روی می دهد .”این باب متشکل از 33فصل است .گزیده ای از سرفصل های آن عبارت اند از” :محصول عبارت از ارزش کارهای بشری است”، “راه های به دست آوردن معاش و شیوه های گوناگون آن”، “بازرگانی و شیوه ها و اقسام آن”، “صنایع باید دارای آموزگار باشد”، “صنایع در پرتو تکامل و توسعه اجتماع شهرنشینی تکمیل می شود”، “امهات صنایع”، “صناعات کشاورزی، بنائی، درودگری، بافندگی و .”…موضوع آخرین باب “مقدمه “دانش ها و چگونگی آموزش و شیوه های آن و احوالی است که از همه اینها عارض می شود .گزیده ای از سرفصل های 51گانه این باب از این قرار است : “افعال در جهان حادثات تنها به نیروی اندیشه انجام می پذیرد”، “دانش ها و آموزش در عمران و اجتماع بشری از امور طبیعی است”، “انواع دانش ها که تا امروز در عمران و اجتماع بشری پدید آمده است :قرآن، تفسیر، حدیث، کلام، تصوف، علوم عقلی، علوم عددی، هندسه، هیئت، منطق، طبیعیات، پزشکی و”…، “بیشتر دانشوران اسلام از ایرانیانند”…، “دانش های زبان عربی”، “اشعار عربی “و مباحث دیگر .فهرست اسامی و اماکن پایان بخش جلد دوم است .