بسیاری از آثار و تالیفات ارزنده و نفیس که در حکمت و علوم الهی و کلام و معارف اسلامی به زبان فارسی وجود دارد، سرشار از مباحث حکمی، فلسفی و اعتقادی مانند اسرار هستی، پیدایش جهان، مبدا و معاد، وجود و عدم، حدوث و قدم، وجوب و امکان، علت و معلول، ذات و صفات حق، جبر و اختیار، قضا و قدر، مسئولیت و تکلیف، اخلاق و سیاست، انسان‌شناسی و معرفت نفس و… است. از جمله‌ی این آثار می‌توان به کشف المحجوب، جامع‌الحکمتین، دانش‌نامه‌ی علائی و گشایش و رهایش اشاره کرد. در کتاب حاضر به منظور آشنایی دانش‌پژوهان با متون متنوع کلامی و فلسفی به زبان فارسی، از میان آثار برجسته‌ی فارسی در زمینه‌‌های کلام و فلسفه، ده اثر شامل دانش‌نامه‌ی علائی، جامع الحکمتین، عده‌العقول و عمده‌المعقول فی ایضاح مبانی الاصول، مصنفات سهروردی، مصنفات افضل الدین کاشانی، آغاز و انجام، دره التاج، رساله‌ی سه اصل، گوهر مراد و انوار جلیه انتخاب و بخش‌هایی از آن‌ها در کتاب گنجانده شده است. هم‌چنین سعی شده، مختصری از شرح حال و آرا و عقاید هر نویسنده به خصوص اختلافات آرای هریک با دیگر متکلمان و فلاسفه آورده شود.