در دفتر نخست از سری کتاب های «نقد تاریخی»، گزیده ای از مجموعه نقدهای منتشره در شماره های 104 تا 142 در کتاب «ماه تاریخ و جغرافیا»، از نویسندگان مختلف، به نثر در آمده است. مقاله های ارائه شده در این دفتر حول پنج محور اصلی: مباحث بنیادین؛ ایران پیش از اسلام؛ تاریخ ایران پس از اسلام؛ تاریخ نو ایران و تاریخ نوین ایران تنظیم شده است. از موضوعاتی که حول این پنج محور به نقد کشیده شده، می توان: تاریخ اجتماعی؛ پارادایم های روش شناختی؛ آموزش تاریخ در نظام آموزشی ایران؛ مسلمانان اسپانیا پس از سقوط اندلس؛ دموکراسی اجتماعی در ایران مدرن و… را نام برد.