نویسنده معتقد است که در این اثر تلاش کرده علل عقب افتادگی و موانع رشد و توسعه ایران را با تحلیلی از روند تاریخ آن و با تاکید بر رابطه میان ساختارهای سیاسی و اجتماعی ـ به ویژه دولت و دین -تعیین و تبیین نماید . وی معتقد است که علاوه بر موانع اقلیمی ـ که تنها یکی از عوامل عقب افتادگی ایران به شمار می رود ـ بخش اصلی این عقب افتادگی و تفاوت آن با غرب، به خصوص در عصر مدرن، حوزه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دینی را در برمی گیرد که به زعم نویسنده می توان آنها را برطرف ساخت ;براین اساس، در کتاب طی دو بخش و سیزده فصل “نقش عوامل اقلیمی، تاریخی، دینی و فکری، در عقب افتادگی ایران ” بررسی می شود .در فصل اول ابتدا تعریفی از مفهوم “توسعه “به دست داده شده، سپس نگرش اجتماعی مولف در این کتاب تشریح می گردد ;آن گاه نظریه های اصلی درباره علل عقب ماندگی ایران به گونه اجمالی ذکر می شود .در فصل دوم، از چگونگی رشد تمدن های روم باستان سخن به میان آمده است .فصل سوم به بررسی دلایل سقوط تمدن روم باستان و نحوه پیدایش فئودالیسم در غرب و ویژگی های آن اختصاص دارد . فصل چهارم بحثی است درباره ساختار و مشخصات و کارکردها و نتایج زمین داری در طول تاریخ ایران .نویسنده در فصل پنجم تلاش می کند به این پرسش پاسخ دهد که “چرا فئودالیسم در ایران رشد نکرد؟ .”فصل ششم بحثی است درباره علل و چگونگی رشد سرمایه داری در غرب و در فصل هفتم موانع رشد سرمایه داری در ایران بررسی می شود .موضوع فصل هشتم پاسخ به این پرسش است که “آیا اسلام عامل عقب ماندگی جامعه بوده است؟ .”محتوای فصل نهم مباحثی تاریخی است که از آن جمله اند : علل پیروزی اعراب مسلمان، چگونگی گسترش و نهادینه شدن اسلام در ایران، فرآیند اسلام آوردن ایرانیان، نقش نهضت های مقاومت ایرانیان .در فصل دهم از عوامل رشد و افول اندیشه در ایران سخن به میان می آید و به نقش حمله اعراب و مغول و استعمار اشاره می شود .مباحث فصل یازدهم به تحلیلی از نقش تاریخی و فکری “معتزله “اختصاص یافته است .در فصل دوازدهم تلاش شده رابطه رشد علوم با توسعه جامعه تبیین گردد .نویسنده در آخرین فصل نوعی دوره بندی از تاریخ اسلام در ایران و جهان به دست می دهد .فهرست منابع فارسی و انگلیسی و فهرست اعلام، پایان بخش کتاب است .